W jakim stanie jest ekosystem w regionie paneuropejskim? Jakie zachodzą w nim zmiany i co mu zagraża? Przedstawiciele świata nauki i biznesu, administracji i władz samorządowych, a także organizacji pozarządowych spotkali się 15 września w Warszawie na międzynarodowej konferencji „Nauka, biznes i środowisko”, aby podjąć dyskusję o najpilniejszych wyzwaniach ekologicznych oraz o perspektywach współpracy na rzecz realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ do 2030 roku.
Katarzyna Ugryn
Witający zgromadzonych gości w imieniu Miasta Stołecznego Warszawy wiceprezydent Michał Olszewski zauważył, że w temacie wydarzenia zdecydowanie brakuje najważniejszego elementu wspólnych działań na rzecz środowiska – obywateli i obywatelek. To oni są kluczowi w procesie budowania sojuszy ekologicznych – a nie biznes czy technologie. Ponad połowa projektów realizowanych w Warszawie w ramach budżetu partycypacyjnego dotyczy kwestii środowiskowych.
Konferencję otworzyła sesja plenarna „Zmiany środowiska w regionie paneuropejskim - aktualne trendy i wyzwania. Wykorzystanie danych o środowisku w nauce, biznesie i administracji” (wideorelacja), którą moderował Matthew Billot z Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska, UNEP. Uczestnicy starali się znaleźć odpowiedź na pytania, w jaki sposób kompleksowo podejmować globalne wyzwania środowiskowe, z którymi zmaga się współczesny świat, jak reagować na zagrożenia związane z utratą różnorodności biologicznej, wyczerpywaniem się zasobów naturalnych, zmianami klimatu, nierównościami społecznymi czy intensywną urbanizacją. Centrum dyskusji stanowiła rola nauki we wspieraniu procesów decyzyjnych i metod wzmacniania powiązań między światem akademickim a polityką na rzecz lepszego planowania i wdrażania skutecznych polityk i planów zarządzania w obszarze środowiska.
W dyskusji udział wzięli:
- prof. Jacqueline McGlade - Program Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska, UNEP
- Hugo De Groof - Dyrekcja Generalna ds. Środowiska (DG Environment), Komisja Europejska
- Guenther Pichler - ESRI, Business Development Manager EU Affairs
- Simonetta Cheli - Europejska Agencja Kosmiczna
- prof. Henk Scholten - Vrije Universiteit Amsterdam
Motywem przewodnim prezentacji Raportu GEO-6 przez prof. Jacqueline McGlade była partycypacja społeczna – to obywatele i obywatelki dostarczają obecnie ogromną część informacji na potrzeby analiz, które te dane strukturyzują i czynią użytecznymi źródłami wiedzy. Różnorodne regionalne priorytety środowiskowe często przenikają się, a ich wspólną cechą jest aspekt wpływu na zdrowie człowieka. Zapewnienie czystego i przyjaznego otoczenia oraz rozwijanie zrównoważonej konsumpcji to główne wyzwania środowiskowe na całym świecie. Dla Europy kluczowe są zjawiska związane z zanieczyszczeniem powietrza, suszami, brakiem dostępu do kanalizacji oraz utratą obszarów rolnych. W świecie poddanym zmianom klimatu nieodzownym jest wypracowywanie rozwiązań na każdym poziomie - od tworzenia globalnych perspektyw i mechanizmów po przekładanie ich na lokalne aktywności. Trzeba dokumentować punkty zapalne i na nich koncentrować wysiłki. Jednocześnie zaś wzmocnieniu ulec musi jakość zarządzania (governance) – należy zapewnić otwarty dostęp do wiedzy, bo tylko w ten sposób – poprzez partycypację - pobudzone zostaną innowacje. To właśnie nauka obywatelska (citizen science) sprzyja rozwijaniu i tworzeniu kompleksowych strategii rozwiązywania wyzwań środowiskowych poprzez zbieranie różnorodnych perspektyw. Tym samym pozwoli na podejmowanie decyzji opartych o faktyczne dowody.
Hugo De Groof przybliżył historię i założenia Dyrektywy INSPIRE ułatwiającej dostęp do danych przestrzennych służących ochronie przyrody. Poprzez harmonizację sposobu zbierania i organizacji faktów poprawia warunki porównywalności w ramach krajów Unii Europejskiej. W efekcie wyniki można wykorzystywać jako narzędzia do zarządzania środowiskiem. Także misje kosmiczne służą pokonywaniu wyzwań środowiskowych. Jak dowiodła Simonetta Cheli, przeprowadzone monitoringi np. grubości pokrywy lodowej, powierzchni obszarów leśnych czy rolniczych w długich odcinkach czasowych utorowały drogę do wdrożenia konwencji środowiskowych. Warto podkreślić, że gromadzone bazy są otwarte i do dyspozycji dla wszystkich. Za każdą obserwacją przyrody – i zbieraniem pomiarów – od dawien dawna stały przede wszystkim motywy ekonomiczne; dokumentacja jest jednakże jedynie punktem wyjścia do tworzenia modeli i nieoderwalnie związana z populacją, której dotyczy. Nauka obywatelska tworzy wyśmienitą platformę komunikacji między władzą a mieszkańcami. Przykładowo w Holandii rozwija się w procesie transparentnej partycypacji w zarządzaniu miastami. Guenther Pichler opisał sposób, w jaki ESRI próbuje się zmierzyć z trudnością monitorowania realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju w sytuacji, gdy dane są dostępne, ale nie wiadomo jak je wykorzystać. ESRI stworzyło program Zrównoważony Rozwój, łączący dostępne fakty i narzędzia inteligentnego mapowania dla lepszego zrozumienia kompleksowych systemów zależności naturalnych naszej planety.
Jak należy rozumieć termin „miasto zrównoważone”? Jak współpraca sektora publicznego, prywatnego i akademickiego oparta na łączeniu wiedzy i umiejętności korzystania z najnowszych technologii może wspierać miasta na drodze do zielonego rozwoju? Jaki udział powinni mieć obywatele w tym procesie? W sesji „Droga do miasta o zrównoważonym rozwoju. Innowacyjne technologie w urzeczywistnianiu idei inteligentnych miast” wystąpili:
- Leszek Drogosz - Urząd m.st. Warszawy
- Pierre-Louis Ouvrard - Philips Lighting Eindhoven
- prof. Henk Scholten - Vrije Universiteit Amsterdam
- Robert Widz - Fundacja OMNIGEA
- Frédéric Dot - Dassault Systèmes
Dyskusję prowadził prof. Peter Nijkamp z Vrije Universiteit Amsterdam w Holandii.
„Droga do miasta o zrównoważonym rozwoju. Innowacyjne technologie dla inteligentnych miast” - Heinrich Boell Stiftung Warszawa
Watch on YouTube
Profesor Nijkamp rozpoczął debatę od omówienia decydującej roli technologii i biznesu podkreślając, że całe społeczeństwo z jego różnorodnymi potrzebami musi być uwzględnione w progresywnych i inkluzywnych politykach miejskich. Obserwować można obecnie tendencję wyludniania się małych i zanikania średnich miast, natomiast rośnie liczba wielkich metropolii, szczególnie poza Europą. Goście panelu podzielili się swoją oceną dotyczącą najważniejszych wyzwań stojących obecnie przed ośrodkami dążącymi do zrównoważonego rozwoju: Leszek Drogosz uznał, że w kontekście warszawskim, i szerzej środkowo-europejskim, strategicznym celem jest modyfikacja wzorów konsumpcyjnych u mieszkańców w stronę bardziej zrównoważonych, by np. ograniczać liczbę kupowanych samochodów na rzecz użytkowania transportu publicznego. W obszarze infrastruktury dominują inwestycje w drogi, a nie w tereny zielone. Wydaje się, że u młodszych pokoleń obserwować już można pewną zmianę świadomościową w tej sferze, w ogólnej perspektywie ciągle jednak przeważa nastawienie konsumpcyjne. Szans na zmianę prof. Scholten upatruje w młodych pokoleniach – dlatego priorytetem winna być edukacja. Pierre-Louis Ouvrard podkreślał wagę tworzenia elastycznych rozwiązań, które będą w stanie ewoluować w czasie, wraz z miastem i jego mieszkańcami. Zaznaczył, iż partnerstwa sektorów prywatnego i publicznego implikują obustronną odpowiedzialność za efekty wspólnych przedsięwzięć, a ekonomiczne modele powinny realizować potrzeby społeczne i środowiskowe.
O swych doświadczeniach od biznesowej kariery do pracy w samorządzie opowiadał Robert Widz akcentując, że osobista historia uświadomiła mu, jak ważna jest pasja i gorliwość w prowadzeniu działań i rozmawianiu o nich z mieszkańcami. Smart governance to umiejętność angażowania mądrych ludzi na rzecz kompleksowych i przemyślanych holistycznie zmian. Jego zdaniem takie podejście ciągle jednak pozostaje w wielu miastach bardzo problematyczne. Do wyzwań należy przemyślane planowanie rozmaitych miejskich ofert dla różnych grup mieszkańców, których potrzeby czy sposoby korzystania z owych usług mogą od siebie odbiegać, zauważył Frédéric Dot. Wypracowywanie konsensualnych rozwiązań wymaga wielostronnej współpracy.
W pytaniach publiczności dało się wyczuć zainteresowanie transit-oriented development, popularną w USA koncepcją rozwoju miast zorientowanego na optymalne wykorzystanie transportu, rolą rolnictwa miejskiego w procesie budowania zielonego miasta, kłopotami zdrowotnymi mieszkańców miast wskutek np. złej jakości powietrza. Prelegenci rekomendowali, by dla każdej lokalizacji identyfikować specyficzne dlań zagrożenia i tym samym zdefiniować priorytety działania, pamiętając jednocześnie o tym, że wiele obszarów jest ze sobą powiązanych (np. energetyka, powietrze i zdrowie). Arcyważne dla osiągnięcia sukcesu wydaje się zbudowanie zaufania między mieszkańcami, administracją i biznesem czy nauką, a do tego potrzebne jest stworzenie narzędzi dla mieszkańców, które umożliwią im aktywną partycypację. Komunikacja winna bazować na szeroko dostępnych danych i informacjach, a jej proces poddany zostać ustrukturyzowaniu i ukierunkowaniu na rozwiązanie konkretnych problemów i tworzenie realnych zmian.
Konferencję zakończyła sesja z udziałem Jerzego Kwiecińskiego - Sekretarza Stanu w Ministerstwie Rozwoju – dotycząca roli Polski w procesie wypełniania przez całą wspólnotę międzynarodową Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Minister Kwieciński uwypuklał wkład Polski w realizację priorytetów zarówno środowiskowych jak i społecznych poprzez aktywności odpowiednich organów rządowych. Ponadto deklarował chęć współpracy pomiędzy Ministerstwami Rozwoju, Środowiska i Energii w dążeniu do zrównoważonego rozwoju.
Następnie Centrum UNEP/GRID-Warszawa, wraz ze współpracującymi instytucjami publicznymi i prywatnymi, zaprosiło do podpisania Inicjatywy Partnerstwa na rzecz współpracy przy wprowadzaniu w życie środowiskowych Celów Zrównoważonego Rozwoju. Taki sojusz ma sztandarowe znaczenie, ponieważ pozytywny wynik zależy nie tyle od podziału zadań między poszczególnymi grupami interesariuszy, ale od ich rzeczywistej, codziennej kooperacji, połączonych starań i solidarnego wysiłku zmierzającego w jasno określonym kierunku.
Szczegółowy raport i prezentacje na stronie http://gridw.pl/geo6/materials.
Filmik podsumowujący konferencję:
